Φούγκα, της Δήμητρας Παυλάκου

20/04/2005

«Μιλάω πάνω σ' αυτό το θέμα
επειδή θέλω να είμαι
εναντίον:
του χιούμορ
της χάρης
της προσωπικής συνέπειας
του πνεύματος
Όπως το εννοεί ο
ευρωπαϊκός πολιτισμός
Αυτή είναι με τα φυτά η κυριότερη διαφορά μας»
Ελένη Βακαλό (Συκιά ή βαρύισκια)

Είναι φορές που η ποίηση αφηγείται στον εαυτό της, σε χρόνο ανύποπτο, την ιστορία της ζωής της, σημαίνουσα στη συνοχή της υποτάσσοντας την εμπειρία της σε λέξεις απλές, λιτές. Η ατομική αλήθεια περιπλανιέται στα παράταιρα και συχνά ανερμάτιστα νοήματα της εγκόσμιας εμπλοκής.

Κρατάει τη φρεσκάδα της κι ας φυλλορροεί το άνθος στον ασφυκτικό εναγκαλισμό του χρόνου. Το αντίπαλο δέος: Ο έρως. Ο χρόνος του υποτάσσεται.

Στον ποιητή κ. Μάρκο Μέσκο, η γλώσσα είναι μέσον της επιθυμίας προς το νόημα. Θριαμβεύει. Στα πουλιά, στις Διαδρομές, στον χορό των αγίων, στα πέντε μερόνυχτα. Προσφέρει πολλές ευκαιρίες ερμηνείας, ή προσέγγισης ή συνδιαλλαγής ή συναντίληψης ή κατανόησης. Η μεγάλη ιστορία του εαυτού. Συμφωνία σε ντο ελάσσονα για πέντε όργανα: Τη μνήμη, το βίωμα, την επιθυμία, την αλήθεια, τη γνώση.

Αντλώντας από τη φύση τα σύμβολά του, παρακάμπτοντας την ελκυστική λογική στη συνολική λειτουργία του υποκειμένου, αφήνει το εύοσμον της ανθρώπινης εμπειρίας στον κόσμο ν' απλωθεί και να ποτίσει τα γραπτά. Δημιουργεί τις ιδανικές συνθήκες υγρασίας, για να ριζώσει το σύμβολο και η επιθυμία να γίνει όνειρο και πραγματικότητα. Έχει στη διάθεσή του το πλεονέκτημα μιας ποιητικής παραγωγής που ξεκινάει το 1958 κι ενσωματώνει τον τόπο, τον χρόνο, τη δομή της αίσθησης, το απόλυτο corpus της ελληνικής παράδοσης που είναι στη συλλογή πανταχού παρόν. Σαν διήμερα και τριήμερα που ξεκλέβει κανείς για το βουνό και για πρόβες ως τη μεγάλη επιστροφή του στη φύση. Η ποιητική αυτή συλλογή είναι εφαλτήριο στον χρόνο. Το κοινωνικό είναι παρελθόν, έχει ήδη διαμορφωθεί. Όμως ο ποιητής έχει άλλους όρους για την εμπειρία του παρόντος. Τυχαία κι επιδιωκόμενα περιστατικά του βίου το ειδικό βάρος της ποιητικής συνείδησης, σύμμαχο και συνεργάτη τη μάνα –γη, ατελεύτητες μορφές– σκιές που πρέπει να χρωματίσει με νερομπογιές, και μια τεχνική που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τους κλασικούς. Η αιώρα μεταξύ υποκειμενικού και προσωπικού από βουνό σε «σκασμένα ρόδια κατακόκκινα στο πλάι».

Η δημοτική ποίηση, αρωγός και καμβάς. Ο τρόπος, κτήμα του ποιητή ορίζεται από τη σκέψη, την αίσθηση, τις ρητές και άρρητες μορφές της συνείδησης. Η εσωτερική διαδικασία πριν το ποίημα αποκτήσει το ειδικό του βάρος, ενεργητική, ολόδροση, δραστική, παρούσα, ολόφωτη, καλαίσθητη. Κατηγορικά παράγωγα και σημασίες αθροίζονται διαρκώς και έτσι κάθε ποίημα από το άμεσο και το βιωμένο, πάει στο γενικό.

Έτσι, η ποιητική του γίνεται όσο ποτέ πριν αναγνωρίσιμη στο ύφος της, σε μια μεθοδολογική συνέπεια που προσδιορίζει τον ποιητή (στη δομή της αίσθησης). Μιμητής της προϋπάρχουσας πραγματικότητας ο κ. Μάρκος Μέσκος δημιουργεί τα πράγματα και το ποίημα –πιο φιλοσοφημένο από την ιστορία– πιστοποιεί τα καθέκαστα, αποπνέει χριστιανοσύνης και παράδοσης άρωμα, ενσαρκώνει την ομορφιά, με λέξεις απλές. Ο χρόνος μπορεί να περιμένει.

Η λέξη, φιλάρεσκη γυναίκα με τα γαλακτώματά της και το διάφανο δέρμα της. Αλλά πίσω, καραδοκεί η ξιφολόγχη του εμφυλίου, απειλητική. Μνήμη που κόβει. Βίωμα που οργάνωσε το διά ταύτα των πραγμάτων.

Στη σύγχρονη ποιητική παραγωγή, σπάνια η φύση στρώνει στη γη, ένα τόσο πλούσιο χαλί με ποτάμια, γόνιμα δέντρα, μυριστικά άνθη κατανοώντας το καλό στη σχέση που ενυπάρχει ανάμεσα στην κατανόηση και στην έκφραση δικαιώνοντάς το: Non merita nome di creatore, se non iddio ed il Poeta (T. Tasso). Τι κι αν ο Πλάτωνας το είπε ψέμα στη μονοσημία του;

Ο Shakespeare (στο Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας, πράξη 5η, μετ. Βασίλη Ρώτα, Επικαιρότητα, Αθήνα 1990), γράφει:

ΙΠΠΟΛΥΤΗ

«Μα όλα αυτά τα περιστατικά της νύχτας που μας είπαν και τα μυαλά μας τ' αλλαγμένα όλων μαζί δείχνουνε κάτι πιο πολύ από ζουγραφίσματα της φαντασίας και παίρνουν κάποια αληθινή βάση, αγκαλά πάντα παράξενη κι αλλόκοτη».

Και συνεχίζεται η περιπλάνηση στο χωροχρόνο~ και διαρκεί η ψυχική διεργασία~ και σημειώνει επιθυμίες~ και καταγράφει βιώματα~ και μετουσιώνεται η αλήθεια.

Παράγωγα αναμνήσεων τροποποιούνται και γίνονται πρωταρχικά γεγονότα. Υποβάλλονται σε λογικούς χειρισμούς. Προσπαθούν να βρουν λογικές εξηγήσεις σ’ ένα παράλογο κόσμο, να συνθέσουν την πλοκή σύντομων αφηγήσεων (π.χ. «ο μύθος του καπετάν-Τσαλάν»,«Τα βουνά», «Το κουνάβι», αλλά κυρίως:«Η μοίρα» και «Μετά τον Εμφύλιο» όπου ο αναγνώστης είναι αντιμέτωπος με αμφίσημα σημεία που νοηματοδοτούνται χάρις στην ιστορία ή την πιθανολογούμενη μιας αλυσίδας γεγονότων. Δυνατές οι αιτιακές συνδέσεις και στη διάταξη των πραγμάτων και στην ανάδυση του γεγονότος.

Ο θάνατος (ένα το κρατούμενο) σίγουρος, δεδομένος, αδιαμφισβήτητος έβαλε με το χρωστήρα του όσο γκρίζο και μολυβί και μαύρο και σταχτί μπόρεσε. Αλλά είναι κάτι ολόφωτες διαφυγές, κάτι ξέφωτα στην τελευταία συλλογή του κ. Μάρκου Μέσκου που δρουν λυτρωτικά. Ο Έρως (τα ορατά σημεία) κι ο νόμος της επιθυμίας, είναι τα δυνατά σημεία της συλλογής και το αντίβαρο, σ’  ένα αστάθμητο γεμάτο γωνίες κόσμο.

Σε κάθε ανάγνωση κάτι καινούργιο ανακαλύπτει ο αναγνώστης. Ασύνειδες σκέψεις λούζονται σε νέο κάθε φορά φως. Ίσως στο διηνεκές. Όπως η φύση και τα θαύματά της που περιγράφονται εδώ ιδανικά. Σαν φούγκα που παρά την ποικιλία, υπάρχει επιστροφή στο αρχικό μοτίβο: Ο χρόνος και ο έρως. Και χιαστί στο εξώφυλλο, φιλοτεχνημένο από τον ίδιο τον ποιητή, τέσσερα φύλλα πλατανόφυλλα, για να σηματοδοτούν και ως απεικόνιση το υπόγειο νερό που δεν έπαψε ποτέ να κυλάει και συχνά να ξεχειλίζει από τα μάτια στη γη. Ξερά φύλλα φθινοπώρου; Ή φύλλα στο ρυάκι κι αυτό με τη σειρά του στον χείμαρρο κι αυτός στον ποταμό. Κάποτε παρατήρησα το ταξίδι ενός τέτοιου πλανατόφυλλου, θα κατάληξε στη λίμνη των Κρεμαστών. Την άλλη φορά που θα πάμε με τις Ελεγείες θα ρωτήσουμε μαζί τον Μέγδοβα να μας το πει.